रेणूने तिचे संपूर्ण आयुष्य विविध सामाजिक कार्याकरता आणि खास करुन महिलांच्या कल्याणाकरता वाहून नेल आहे. आयुष्यभर केलेल्या सामाजिक कार्यांमधील तिच्या अनुभवांवर हे पुस्तक आहे. लेखिकेने आयुष्याशी नि:शब्द झुंज देणारया लोकांचा बराच अभ्यास केला आहे. इतरांच्या कल्याणाकरता संपूर्ण आयुष्य जुंपणारे लोक कमीच असतात. रेणूने केलेल्या कामाकरता मी तिचा आदर करते.
पूस्तकातील कथा खूप हळूहळू पकड घेतात. त्या गोष्टींमध्ये substance असला तरी सुरुवातीच्या कथा भरकटलेल्या वाटतात. आयुष्यात नाना तर्हॆचे जुलुम सहन केलेल्या लोकांच्या गोष्टी असूनसुध्दा त्या मनास स्पर्श करत नाहीत. जस की लेखिकेने रमा नावाच्या एका मुलीची गोष्ट लिहिली आहे की "कॉलेजात जाणारी रमा एका मुलाच्या प्रेमात पडली आणी त्यातूनच गरोदर राहिली. परंतू ह्यास जबाबदार मुलाने तिची फसवणूक केली व पळून गेला. रमाच्या 'कर्मठ घराला भोवळ आली'. मुलीला झालेल्या संततीस त्यांनी अनाथाश्रमात दाखल केली."
ह्यात मला न पटलेला भाग असा की कॉलेजात जाणारया शिकल्या सवरलेल्या मुलीला त्या मूलाने फसवले की तिने स्वतःचीच फसवणूक करून घेतली? तिने मूलाच्या कुटूंबाची काहीच माहीती नाही मिळवली? समाजाने काही नियम बनवले आहेत ते तोडून १८ वर्षाच्या मुलीने अभ्यास करण्याच्या वयात आपण गरोदर असण्याची बातमी दिल्यास कोणते माता पिता खुष होतील? त्यांना का म्हणे कर्मठ करार दिला?
स्वातंत्र व स्वैराचार ह्यात फरक नाहीये का?
पण हे सर्व घडल्यावर काही मूलींना त्यांच्या चूकीची जाणीव होत असेल आणि आयुष्यक्रमणा नव्याने सुरू करण्याची, आपल्या पायावर उभी राहण्याची ईच्छा होत असेल. पण समाज व संस्था भूतकाळाचा कोळसा विसरायला तयार नसुन तोच कोळसा परत उगाळत बसते. अशा स्त्रियांना संस्था आधार देतात पण त्यांना independently बाहेरच्या जगात वावरता येइल अस मार्गदर्शन देतात का? त्यांची शैक्षणिक गुणवत्ता वाढावी म्हणून प्रयत्न करतात का?
हा पॅटर्न चेंज व्हायला कदाचित भरपूर वेळ लागेल. ह्या सर्वात जन्माला येणारया मुलाची काहीच चूक नसतांना चूकीचे चटके मात्र त्यालाच भोगावे लागतात. आणि मग आईने आपल्याला पोटातच का मारुन टाकल नाही असे प्रश्न त्यांच्यासमोर उभे राहतात.
आता ही रमाची गोष्ट असो वा निशाची. गुंड व विवाहीत मनुष्य आहे हे माहीत असूनदेखिल निशा त्याच्याशी लग्न करते आणि मग त्याने मारहाण केली आपल्याला फसवले हे कोणत्या अधिकाराने म्हणते? खरच परिस्थितीच्या कुचंबणेत येऊन अनर्थ घडलेल्या, जीवन उध्वस्त झालेल्या महिलेंची उदाहरण लेखिकेने का दिली नाहियेत हा मला प्रश्न पडला. रमा, निशा सारख्या मुलींच्या मुर्खपणास समर्थन करून पुरुष जातीला नाव का ठेवली आहेत? केवळ स्वतः एक महिला आहे म्हणून...?
कधीतरी एखाद दुसरया वाक्यात रमाचे निर्णय चुकीचे होते वगैरे वाचुन माझा राग जरा शांत झाला :)
पूस्तक वाचतांना हे निश्चितच जाणवत की आपल्या सामाजिक चौकटी, त्यात कोंबून बसलेले आपले विचार, शैक्षणिक प्रक्रियेतील त्रुटी, नीतिमत्तेच्या कल्पना, सामाजिक संस्थांच स्वरुप, शाळांमधून लैंगिक शिक्षणाची गरज या सर्वांचा विचार झालाच पाहिजे.
लेखिकेने केलेले विविध प्रकारचे उपक्रम वाखाणण्याजोगे आहेत. जस की:
वेश्यांसाठी चालवलेला उपक्रम, वेश्यांच्या मुलांकरता चालवलेल्या शाळा, निरनिराळ्या शाळांमधुन मुलिंना दिलेले लैंगिक शिक्षण, दारुच्या सवयीने ग्रस्त असलेल्या पुरुषांच्या बायकांना मानसिक आधार, अनाथाश्रम व महिला कल्याण संस्थांमधिल गरजुंना दिलेला आधार आणि अजुन बरच काही.
दारुवरील गोष्ट वाचतांना मला वाटले की दारुसारख्या गोष्टीस सामाजिक प्रतिष्ठा मिळाली आहे. आजकाल सर्रास शिकली सवरलेली मंडळी पार्टीजच्या नावाखाली मद्यपान करतात, तिथे आलेली एखादी व्यक्ती करत नसेल तर ह्या घोळ्क्यात आपण 'कुल' आहोत हे दाखवायला दारु पिण सुरु करते. मग हळुह्ळु पार्टीज, गेट टुगेदरस = दारु हे इक्वेशन बनते. काही काळाने पार्टीमध्ये दारु नसल्यास त्यांना मजा कशी करायची, पार्टीतला वेळ कसा घालवायचा हेच कळत नाही. कोणी stress घालवायला तर कोणी मित्र टिकवायला दारुच्या आहारी जात राहतात. खरच enjoy करण्याकरता दारु महत्त्वाची असते का?
लेखिका म्हणते की "समाजाची भुमिका कुमारी मातांच्या बाबतीत पक्व असायला हवी" हे वाचतांना मला एक असा प्रश्न पडला की ख्ररच समाजाची भुमिका पक्व असती तर गोष्टी सुधारल्या असत्या? का बिघडल्या असत्या?
समाजाच्या भितीने अशी प्रकरण कमी होत आहेत?
समाजाची भुमिका बदलल्यास कुमारी मातांची संख्या बिनबोभाट वाढेल?
ह्यावर तुमचे काय विचार आहेत ते मला नक्की कळवा, मला जाणुन घ्यायला निश्चितच आवडेल.
3 comments:
samajache niyam mhanaje nisarg niyam nahvet.te badalat aasatat. te aadhikadhik nisargabhimukh vhavet hech samajachya paripakvatechee nishanee aahe.Swataha aanadat rahoon pratyekala aanadane jagoo dene hach nisarg niyam.mag tee stree aaso kinva purush.Jevha ha niyam todala jato tevha tyala shiksha milatech.
Streela aateev bandhanat thevlyanech kahee vela tee aaparipakvatene chukeeche nirnay ghete.jabardastee ne niyam palanapeksha purnapane vishvasane samajavne jarooriche aahe.
mee renutaiche he pustak vachlele nahee pan aanathalayat v rimand home madhlya mulasathi varshanu varsh chalavlele shikshan v sanskar varg paheelele aahet. tyanchi swatahachee mulgeehee tyach mulanchya vargat tyanchya barobar aabhyasala basat aase.
itaki chhan pustaka tula ithe kuthe milatat?
ki bharatat geli hotis tevha aanali aahes?
mi aadhi pan tuze blog wachale hote... pratikriya dyayachi rahili...
sahaj 1 vichar suchala..
yatalya ramachya kathet... rama 1 gunda + wiwahit manasabarobar lagna karate... pan hi kahani matra ramachi aahe... tya manasachya bayako chi kahani pan "ni:shabd zunz" ashu shakate....
I haven't read the book yet, but would read it someday. From your post the most interesting para was about the story of a girl who becomes a mother at an adolescent age. I beg to differ from your view here. Your reasoning is right adhering to the legal framework followed in many countries that having sexual relations with/by a minor is a punishable crime and it may amount to the rape. But I think the story reflects on the attitudes of our society towards sex. You commented that it may be girls naivety that caused her and her family the much anguish of so called social stigma. Firstly, she should have refrained from indulging into this pleasure, not until she got married but until she had become an adult. Second, she and her lover should have used proper contraceptives. Proper sex education would have played an important role here, but in an orthodox society as ours parents hardly discuss this matter with their children.
There is a difference between freedom and promiscuity but I think those who believe that one should refrain from indulging in sexual activities after 18 years of age even though it is by mutual consent and with responsibility, are just falling prey to the self fulfilling prophecy of beliefs from middle ages. It is high time that we examine our ideas about morality concerning sex from the point of view of science rather than always framing them based on our culture.
In the concluding para, you raise a valid point. Adolescent pregnancies is a social problem afflicting many western countries and we may not be far from them to catch up. I think sex education is a must. Imparting proper sex education will help spread awareness and it will ensure that adolescents become more responsible towards their sexual behavior. At the same time, the society needs to do away with fixing a stigma to adolescent mothers. It wrecks havoc on their mental, emotional and social life. The girl's parents need to play a pivotal role in rehabilitation of her mental health and need to be absolutely supportive of her in such times.
Post a Comment