Marathi blog

माझा जन्म एका साधारण ५०० ची लोकसंख्या असलेल्या खेड्यात झाला. ३ वर्षांची होईपर्यंत प्राणीओळख मला फक्त एकाच प्राण्याची होती. तो मला सर्व प्राण्यांचा राजा वाटायचा. त्याची संख्या लोकांहुन अधिक होती. प्राण्याच नाव होत डुक्कर. त्याच्या दिनचर्येशी मी पुर्णपणे परिचीत झाले. त्याच्या जीवनप्रणाली मधे माझी पीएचडी होण्याआधीच माझ्या वडिलांची दुसऱ्या छोट्या गावात बदली झाली.

नव्या गावाच्या नव्या घरात एका स्टूलवर उभ राहुन मी वडिल आरशात बघुन फावड्यासारख यंत्र का फिरवत आहेत ह्याच निरिक्षण करत असतांना आमची आई जोरात ओरडत त्या खोलीत आली "सापपपप" आणि तिच्यामागे एक काळाबिद्रा चिकट प्राणी जमिनीवर वेडावाकडा सरपटत आला. पहिल्याच नजरेत मी त्याचा तिरस्कार करु लागले. पण साप जमात माझ्या प्रेमात पडली आणि त्यापुढे मी जिथे जिथे राहिले तिथे तिथे त्यांनी माझा पिछ्छा पुरवला.

आमच हे नात बरीच वर्ष टिकल. ह्या आधुनिक जगात स्वफायदाखेरीज नाती टिकुन राहणे म्हणजे आश्चर्यकारकच म्हणायचे. त्यामानाने तो माझ्याशी खुपच प्रामाणिक राहिला.

नागपंचमीच्या दिवशी मी एका मैत्रिणीकडे गारुडीच्या करामती बघायला गेले होते, साप कसा दुध पितो वगैरे. गारुडीच्या टोपलीतुन तो साप निसटला आणि जमलेल्या गर्दीत एकच हलकल्लोळ झाला. मी माझ्या चपला न घालता पळ काढला. रस्त्यावर जरा दूर पोचल्यावर मी मागे वळून बघितले तर गारुडी त्या सापाला टोपलीत कोंबत होता. आणि मला साक्षात्कार झाला की सापांना माणसांएवढ जोरात पळता येत नाही. बर झाल तो साप नगिना वगैरे सिनेमांमधील जोरात पाठलाग करण्याच ट्रेनिंग मिळालेला साप नव्हता. नाहितर माझी काही खैर नव्हती.

आता मी अमेरिकेतल्या एका मोठ्या बिल्डींगमधे राहते. कधी कधी मला वाटत इव्होल्युशनच्या प्रोसेस मधे सापांनी बिल्डींग वर सरपटायला शिकल तर? आता सापांची भिती मला फक्त स्वप्नातच वाटते. खऱ्या आयुष्यात माझ्या ह्रुदयात सापांची जागा इतर कोणीतरी घेतली आहे.

ह्या नविन व्यक्तीशी माझी पहिली भेट मी सेकंड इयरला असतांना झाली. पहिल्याच भेटीत ह्या व्यक्तीच्या हातात ड्रिलींग मशिन होती. ही व्यक्ती होती डेंटिस्ट!

आयुष्यात आलेल्या सर्व सापांहुन अधिक ह्या व्यक्तीने मला घाबरवले. माझ्या दुसऱ्या भेटीत ह्या डेंटिस्टकडे काही डेंटिस्ट्रीचे स्मार्टे विद्यार्थी येऊन लोकांचे दात अभ्यासत होते. मी आत जाताच नव भक्ष मिळाल्याच्या क्रुर आनंदात ह्या शिकाऱ्यांनी माझे दात बघण सुरु केल. अहो क्रिष्णाने आ वासला तेव्हा अर्जुनाला सबंध ब्रम्हांड दिसल. पण आ वासून कोणाला आपले किडके दात दाखवण ही काय रुबाबाची गोष्ट नव्हे. आणि खास करुन बघणारे डोळे स्मार्ट व कदाचित कॉलेजमधल्या होतकरु विद्यार्थांचे असतील. माझे किडके दात बघून त्यांची दातखिळी बसली असणार आणि असले नसलेले सर्व चान्स मी घालवून बसले होते. पुढे मग मी माझ्या मावज बहिणीकडे जाऊ लागले कारण अजुन कोणाला माझ्या किडक्या दातांची कथा कळाल्यास मला ’स्थळ’ येणार नाही ही आमच्या मातोश्रींची भिती.

साप आणि डेन्टीस्ट ह्यांची स्वप्नातसुध्दा भेट घ्यावी लागणार नाही अस आयुष्य मला दे अशी मी रोज प्रार्थना करते!

वयाच्या चौथ्या पाचव्या वर्षापासून डोक्यातली चक्र सुरु होतात (आणि तशीच आपल्या पालकांची पण आपल्या बद्दल सुरु होतात). मला काय बनायच आहे...

एवढ्या लहान वयात कदाचित पहिल प्रोफेशन जे आपण बघतो ते असत ’टीचर’च. मला मग मास्तरीणबाई व्हायच होत. शेजारपाजारच्या छोट्या पोरांची मी शाळा भरवू लागले. मास्तरकी पेश्यातल्या सतत बोलण्याचा मला कंटाळा येऊ लागला.(मला कधीतरी परत गणिताचा क्लास सुरु करायची ईच्छा आहे)
आणि मी विचार करु लागले, मला काय बनायच आहे...

सहा सात वर्षांची असतांना आईने संगीत शाळेत नाव नोंदवले. गाण्याच्या तीन परिक्षा झाल्यावर जसजस अवघड व जास्त रियाज सुरु झाला तस तस टॉन्सिल्सचा त्रास वाढत गेला. टॉन्सिल शरिरात महत्त्वाच्या कार्याकरता असतात ते ऑपरेशन करुन काढायचे नाहीत ही वडिलांची आद्न्या. समोर एकच पर्याय - गाण बंद. गायिका बनण्याच स्वप्न तिकडेच कोलमडून पडल, (आता मी बाथरुम सिंगर आहे) पुन्हा चक्र सुरु, मला काय बनायच आहे...

दुरदर्शनवर बातम्या बघून मी ठरवल मला बातमीदार व्हायचय. पुस्तकातले धडे ऩ धडे आरशात बघून बातम्या स्टाइल वाचून काढायला लागले. पुढे कोणीतरी सांगितल बातमीदार होण्याकरता वेगळा कोर्स करावा लागतो मुंबईत राहून. स्वतःच स्वप्न बदललेल चालेल पण मुंबई नको. (आता मी बातम्या तर बघते पण बातमीदारांना इमिटेट करण बंद केल) पुन्हा विचार सुरु, मला काय बनायच आहे...

शाळेत बायलॉजी मधे चांगले मार्कस पडायचेत, पण कोणाला माहीत होत की डॉक्टर बनण्याकरता डिसेक्शन पण कराव लागत. कॉलेजच्या लॅबमधे डिसेक्शन करतांना उलटी केली आणि ठरवल हे काही खर नाही. (अजुनही बायलॉजीची बरीच पुस्तक वाचते) पुन्हा मी विचार करु लागते आता काय बनु शकते?

रंगांबरोबर खेळायला मला खुप आवडायच. सर्व्या प्रकारचे पेंटिंग प्रकार शिकल्यावर ठरवल पेंटर व्हायच. पण मी तास ऩ तास बसून केलेले पेंटिंग विकायचे म्हणजे दुःखद वाटल.शेवटी पेंटिंग छंद म्हणून ठीक आहे पण पेशा नको असे ठरवले. (घराच्या सर्व भिंती मी माझ्या पेंटिंग्सने भरवल्या आहेत) पण परत तोच प्रश्ण : आता काय मी बनु?

वाचनाची नेहमीच खुप जास्त आवड होती. पुस्तक येता जाता खाऊन टाकायचे मग ठरवल स्वतःच काहीतरी लिहूयात - लेखक बनुयात. थोड्या फार कविता व लेख लिहिण्यापलिकडे माझी गाडी गेलीच नाही. (आजही मी माझ्या ब्लॉग/डायरीवर लिहित असते) आता काय बर बनू मी...

कॉलेजमधे शिंग फुटल्यावर पार्लरमधे जाऊ लागले आणि शुल्लक गोष्टिंकरता भरपुर पैसे मिळवणाऱ्या बायका बघून ठरवल ब्युटिशियन व्हायच. ताबडतोब कोर्स जॉइन करुन संपवला पण मातोश्रींनी माझ्या प्लॅनला विरोध केला मग तो प्लॅन तिकडेच बारगळला. (आजही स्वतःच्या चेहऱ्यावर प्रयोग करते) पुन्हा तेच, आता काय बनु?

मनिष मल्होत्राने डिझाईन केलेले कपडे बघून वाटल मला पण रंगांच द्न्यान आहे, चला तर मग फॅशन डिझायनर बनुयात. तातडीने पार्ट टाईम फॅशन डिझाईन इंस्टिट्युट जॉइन केली. पहिला कोर्स - शिवणकाम! दिवसभर शिवण करुन पाठकाड तर मोडलच पण भाऊ ’शिंपी होणार शिंपी होणार’ म्हणून चिडवू लागला. त्यामुळे कोर्स पुर्ण करुन पण तो प्लॅन पत्त्याच्या बंगल्यासारखा तिकडेच ढासळला. (मी अजुनही माझे ड्रेसेस स्वतःच डिझाईन करते आणि अधुन मधुन शिवते)
मला काय बनायचय चिंतन परत सुरु...

वडिल सुंदर पत्रिका बघतात. त्यांच बघुन उत्सुकता म्हणुन ज्योतिष क्लास लावला. त्याचा भरपुर अभ्यास केला, काही अंशी विश्वास पण बसला पण एक पत्रिका बघायचे असे किती मिळणार? (अजुनही मी विरंगुळ्याकरता पत्रिका बघते)
पुन्हा तोच प्रश्ण, मी आयुष्यात काय बनु?

मल्लेश्वरी - ऑलंपिक्स मधे वेट लिफ्टर म्हणून पदक पटकावलेली पहिली महिला. झाल तर मग, मला दुसरी बनायच होत. ताबडतोब जिममधल्या इंस्ट्रक्टरला प्लॅन सांगुन ट्रेनिंग सुरु. डॉक्टर वहिनीने महिलांच्या शरिरास हे योग्य नाही अस ऑब्जेक्शन घेतल. (मी रोज जिमला जाते, अधुन मधुन वेट लिफ्टींग पण करते) पुन्हा मी उत्तराच्या शोधात...

कॉलेजच्या क्रिकेट टीमची कॅप्टन होते म्हणुन क्रीकेटर बनणार होते, मग चेस प्लेअर बनायच होत(अजुनही याहु गेम्सवर मी सारख्या मॅचेस हरत असते). स्टेजवर गेल्यावर घाबरुन पहिलीच स्टेप विसरले आणि डान्सर बनायच स्वप्न पण तिकडेच विसरले. (माझा कथ्थक क्लास अमेरिकेत चालु आहे).

चांगल्या दिसण्याच्या कॉंम्प्लीमेंटस मिळाल्या म्हणून थोडे मॉडेलिंग केले, वामन हरी पेठे वगैरे तत्सम जाहीराती. पुढे पुढे जाणवले ह्या फिल्डमधे नाग कमवायला काही प्रिंसिपलस गिरवी ठेवण गरजेच आहे. कॉम्प्रमाईझ केले नाहीत आयुष्यात. प्रिंसिपल्स ना अति जास्त चिकटलेल्या होसर्ड रोअर्कचा राग येऊन फाऊंटनहेड पुस्तक एका क्षणी फेकून देणारी मी अचानक त्याच्या प्रेमात पडले. त्याच्या मानसिकतेची जाणीव झाली आणि ती पटलीसुध्दा.

आता तुम्ही विचार करत असाल की शेवटी मी करते काय? (इतर अक्टिव्हीटीज मधुन वेळ काढुन) कंप्युटरसमधे मास्टरस केल आणि पुण्यातली एक मोठी कंपनी हायर करत होती, इंटरव्ह्यु करता १०० लोक, त्यापैकी तिघांना नोकरी मिळली. त्यात मी पण एक होते. एवढी कॉंपिटिशन असुन मला जॉब मिळाला ह्याचा अर्थे कदाचित मी हेच करण विधिलिखित होत. आज ५ पैकी ३ लोक आयटी मधे असतात त्यामुळे मी काहीही हटके किंवा वेगळ करण्याच स्वप्न पुर्ण नाही झाल.

कधी कधी वाटत एकाच गोष्टीत प्राविण्य मिळवण्यात सर्व प्रयत्न लावले असते तर बर झाल असत. पण मग वाटत एका छोट्या आयुष्यात थोड्या फार गोष्टींचा अनुभव तरी घेता आला!

चिऊ... हे काय नाव झाल? चिऊ हे साधारण माझ्याच वयाच्या माझ्या भाचीच टोपणनाव आहे.
माझ्याच वयाची भाची हे कस शक्य आहे? माझ्या वडिलांच्या सर्वात मोठ्या बहिणीच्या सर्वात मोठ्या मुलीची ही सर्वात मोठी मुलगी.... हुश्श...

आम्ही दोघी एकाच शाळेत वेगवेगळ्या वर्गात होतो. मी शाळेत कुठेही दिसले की चिऊ ’मावशेशेशे’ अशी हाक मारायची. एक दिवस कोपऱ्यात घेऊन मी तिला सांगितल मला रसिका म्हण मावशी नको. त्याच अजूनही तिने आद्न्यापालन केल आहे.
भाची असली तरी एवढी वर्ष आम्ही खुप चांगल्या मैत्रिणी म्हणुनच राहिलो आहे. दुर्योधन आणि शकुनीमामानंतर घनिष्ठ मैत्री जमून कारस्थान करणारी आमचीच जोडगुळी असावी.

पुण्यातला फ़र्गसन रोड वर सागर आर्केडच्या कट्ट्याजवळ एक दिवस चिऊ दिसली. मी रस्त्याच्या दुसऱ्याबाजुला उभे होते. तिथून मी जोरात ओरडले ’चिऊऊऊऊ’. त्यानंतरच्या भेटीत तिने मला कोपऱ्यात घेऊन सांगितले की मला चिऊ नको म्हणत जाऊ माझ्या खऱ्या नावानेच हाक मारत जा; खास करुन कॅट मुलांसमोर. त्याच मी आजवर पालन केलेल नाही.
सुंदर मुलांना ती कॅट म्हणते, ती उपमा मला फ़ार आवडली नसली तरी मीसुध्दा स्मार्ट मुलांना कॅट म्हणू लागले आणि माझ्या सर्व मैत्रिणींमध्ये ती उपमा प्रसिध्द झाली. (वेड कॅट म्हणजे सौदर्याची सर्वात उच्च श्रेणी)

आम्ही दोघींनी मिळून एक गिटार क्लास लावला. आणि तो कुठल्यातरी तत्सम कारणास्तव मी सोडला. चिऊ जात राहिली. नंतर कधीतरी तिच्या गिटार क्लासमधील कॅट मुलांसोबत तिला बघून क्लास सोडल्याबद्दल माझा जीव हळहळला. ती आता फार सुंदर गिटार वाजवते.

चिऊने क्रुष्णमुर्ती पध्दतीने कुस्तीचा क्लास लावला आणि ८० किलो पर्यंत कोणालाही उचलू लागली. त्याच काळात भारताची पुढली मल्लेश्वरी बनण्याच्या प्रयत्नांत मी होते. कोणाचे बायसेप मोठे ह्यावर मग आमची स्पर्धा लागायची, ज्यात मी तिच्यासोबत कधीच जिंकू शकले नाही.

चिऊबद्दल अजून एक विशेष गोष्ट म्हणजे ती पूण्यात मोटरसायकल चालवायची. तिच्या मागे बसून फेरफटका मारायला मला जाम आवडायच. एक मोटरसायकल चालवणारी सुंदर मुलगी पाहून लोकांच्या मागे वळून वळून बघणाऱ्या अवाक नजरा मला रोमहर्षक वाटायच्यात. एकदा मी माझ्या मैत्रिणीसोबत सकाळी ८ ला बसची वाट बघत उभे होते. तेव्हा आमच्यासमोरुन टाईट जीन्स टॉप घालून एक मुलगी झुपकन मोटरसायकलवर निघून गेली. तिला बघुन मी म्हाताऱ्या आजीबाई सारखी कमेंट केली - ’आजकालच्या पोरी!’ ऩ क्षणार्धात माझ्या लक्षात आल अरे ही तर चिऊ होती.

आमच्या दोघींचे खुप इंटरेस्टस़ सारखे आहेत. जस की पेंटींग. तिच्या खोलीतल्या भिंतिंवर पण तिने निरनिराळे पेंटिंगस केले आहेते. म्हणजे तिला माझ्याहून जास्त एक पेंटिंगचा प्रकार येतो - वॉल पेंटिंग!
पेंटिंग, कॅलिग्रफी ह्या कलांमधे चिऊ नि्पुण आहे. ती गातेसुध्दा खुप सुंदर.
दोघींना वाचनाची भरपुर आवड त्यामुळे पुस्तक हा आमचा आवडीचा विषय.

सुट्टीच्या दिवशी रात्री एकामागुन एक ४-५ सिनेमे बघणे हा आमचा एक छंद. फर्गसन रोडवर बर्ड वॉचींग हा आमचा सर्वात आवडता छंद. प्रेमभंगापासुन ऑफिसमधल्या कटकटींपर्यंत आमच नॉनस्टॉप चर्चासत्र सुरु असायच.

न मिळवण्याजोगे असले तरी तिला सोनु निगम, राहुल द्रविड आणि मग ब्रायन ऍडमवर क्रश होते. होय, तिचा चॉइस वेळेसोबत सुधारत गेला. तिच्या इतर आवडी म्हणजे फोटोग्रॅफी आणि इंग्लिश गाणी ऐकणे. सायकॉलॉजिस्ट हे तिच प्रोफेशन आहे अन ती अस्खलित फ्रेंच बोलते. एकदा तरी आयुष्यात फ़्रान्सला जाऊन यायच हे तिच स्वप्न होत ते इतक्यातच पुर्ण झाल. मी तिचा आदर करते कारण ती एवढ्या सर्व कलागुणांमधून प्रविण आहे.

चिऊला इयत्ता आठवीपासून डायबिटिज आहे, तिला रोज साधारण ३ इंजेक्शनस घ्यावे लागतात. बऱ्याच रात्री हायपोमुळे तिला मी जागतांना बघितल आहे. पण ह्याबाबतीत मी तिला कधिच कुरकुर करतांना बघितल नाहीये, किंवा कुठली गोष्ट न करण्याकरता ह्याला कारण बनवतांना पण बघितल नाहिये. खर तर तिने एका तब्बेतीने हट्ट्याकट्ट्या मुलीहून अधिक गोष्टी शिकल्या असतील आणि त्यांच्याहून अधिक उत्साहात.

२ वर्षांपुर्वी चिऊच एका वेड कॅटसोबत लग्न झाल आणि लवकरच ती छोट्या कॅटस ना जन्म देणार आहे. तिला पुढील आयुष्य सुखाचे जावो!

गुंता निर्माण करण्यात काहीजणांचा मोठाच हातखंडा असतो. साध-सरळ काही चाललय, आत हे क्षण मजेत घालवू, जगण्याचा जरा वेगळाही विचार करु, थोडी वेगळी पायवाट चालु, असा विचार करण्याचा विसाव्याचा क्षण येताच काही माणसांना अस्वस्थता येते. मग ते ध्यानीममी नसलेले पंचवीस वर्षांपूर्वीचे विषय उकरुन काढतील, जुने अपमान उपसून काढतील, काहीतरी कडवट शब्दांची नांगी मारतील... आणि छान सरळ संबंधांचा गुंता करतील. असा गुंता झाला की यांचे ८-१० दिवस मोठे मजेत जातात, मजेत याचा अर्थ त्या तडफडीचा, भांडणाचाही ही मंडळी एक हलक्या दर्जाचा आनंद घेतात.

गुंत्यान सारया घरातील प्रवाहीपणाच मुळाता साकळतो. इतर वेगळे विषय अशा घरात निघूच शकत नाहीत. घरातल्या पाच माणसांपैकी चार माणस एकमेकांशी न बोलणारी, किंवा नीट न बोलणारी असली की मग ते घर कसल? खर तर घरात काही मूलभुत समस्या आहेत का? पैशाची अडचण? नाही. जागेची, पाण्याची? कसली कमतरता नाही. जगात किती वेगवेगळे विषय आहेत! व़्रुत्तपत्रातल्या वेगळ्या घटनांपासून ते नवी पुस्तक, नवा चित्रपट, नाटक, एकमेकांच्या ऑफिसमधल्या धमाल गमती, मुलांच्या शाळेतील स्पर्धा... एक ना दोन हजार विषय गप्पांमधे रंग भरु शकतात. अशा निर्मळ गप्पांमधून घर एक पाऊच पुढं सरकत. प्रगतीच्या दिशेने.

पण काही घर पुढे न सरकणारीच घर असतात. अकारण वितंडवाद, पण निष्पन्न शुन्य. मान-अपमान हेच या घराचे खांब असतात, अन विसंवादातील अबोला हे या घरांच छप्पर! स्वतःच ओढवून घेतलेल्या कटकटीत काही घरांच, त्यातल्या उमेदीच्या, उमलत्या व्यक्तीमत्त्वांच जगणं पार मातीमोल होऊन जात.


कोण जिंकणार?
कोण हारणार?
आयुष्य मात्र निघुन जाणार!

घरातल्या एखाद्या हेकट, मुजोर, अहंकारी माणसामुळे सारं घरच गुंत्यात सापडत. प्रश्ण अस्तित्त्वाचा असल्याने बाकीचे घटक फक्त सोसत राहतात. घुसमटत राहतात. चार घास कमी परवडले, पण घरात शांती हवी. विरामाचे स्वस्थ क्षण हवेत... ज्या क्षणी घरातले सर्व घटक आपापल्या भविष्याचा वेध होऊ शकतील, क्षमता आजमावतील, उड्डाण करण्याची जिद्द कमावतील.

आता जिवितासाठी, वेगळा उद्योग नसलेली, पुर्वपूण्याईवर चार पैसे घरबसल्या मिळवणारी रिकामटेकडी माणसही असे गुंते करण्यात अग्रेसर असतात. कधी फुकटचे सल्ले दे, कुठे उगिच उणिवा काढ, तर कधी निंदेची खिरापत इथून तिथे झोपाळलेल्या दुपारी वाटत फिर. काळजीच्या अडाणी ध्यासाने ही माणस नवी काळजीच निर्माण करतात. समोरच्या माणसाची इच्छा नसतांना आपण दिलेला सल्ला बुमरॅंगसारखा आपलाच अपमान होऊन उलटतो. त्यातून निर्माण होतो नवा गुंता.
नवी पिढी काही धडे ठेचा खाऊनच शिकणार आहे. सारख नव्या पिढिच बुलेटप्रुफ जॅकेट होऊन बसण्यापेक्षा काही समस्या नव्या पिढिला झेलू द्याव्यात. समजुतदारी, संवादी घटक असतील तर अनाग्रही व़्रुत्तीने एकदा फार तर सांगाव; पण आपल्या सांगण्याचा काच होऊ नये.

सारख्या कोर्टकचे़ऱ्या, भाऊबंदकी, वादविवाद, मान अपमान, माझ खर की तुझ खर, या व्रुत्तीने जीवनातले मुळ प्रश्ण बाजुलाच पडतात. आणि अमुल्य आयुष्य अक्षरशः गंजुन जात. काय साधत यान?

अंगणातल उमललेच मोगऱ्याच फुल ओंजळीत घेऊन हुंगल्याविणाच त्याच निर्माल्य होत... आणि आपण फुलल्या-विणाच ओघळून जातो!

पाळणाघरापासून रिटाअरमेंट पर्यंत सर्व विषयांवर अतिशय सुरेख शब्दात सावर रे ह्या प्रविण दवणांच्या पुस्तकांत लेख आहेत. मधे काहि खर काहि खोट आणि अशीच काहि कंटाळवाणी पुस्तक वाचल्यावर मराठी पुस्तक वाचण्याचा उत्साह संपला होता. पण ह्या सावर रे चे सारे भाग वाचुन मी पुन्हा एकदा मराठी पुस्तकांच्या आणि मराठी भाषेच्या प्रेमात पडले आहे... वरील लेख सावर रे - भाग २ मधुन.